Por que todos algunha vez soñamos que volábamos?

A menos que sexa un soño lúcido (no que o voo está dirixido polo noso propio desexo), os soños nos que voamos (non aqueles en que só caemos) sorpréndennos moitísimo. O que fai que os lembremos e pensemos que son comúns a todos é que neles se "vencen" as leis físicas. A sorpresa de alcanzar esta sensación fai que non a esquezamos. Pero estas fantasías son tan habituais como aquelas nas que nos perseguen ou nas que estamos espidos no medio da rúa.

Sabes en que instante durmícheste?

Estás canso. Sentes como lentamente os ollos péchanseche e pensas: "Agora quedareime durmido". Uns instantes despois, segues esperto, ou case. Pensas en ovellas, as contas? E de súpeto, espértasche. "Cando me quedei durmido"?, pregúntasche. Ninguén lembra o momento en que queda durmido.

Tristán Beckinschtein, neurocientífico da Universidade de Cambridge, asegura: "Non é que non lembremos cando nos durmimos, é que non temos ningunha referencia mental de cando sucedeu. Un experimento sinxelo que quero realizar a este respecto é o seguinte: no laboratorio, un voluntario é sometido a un electroencefalograma (EEG) e debe levar a conta duns tons que se producen cada cinco segundos. Cando vemos polo EEG que se durmiu, espertámoslle e preguntámoslle en que número de ton durmiuse. 'No 64', poida que responda. Entón, fixámonos cando nos di o EEG que se durmiu e comparamos os datos. É un experimento sinxelo, fáltanos afinar algúns detalles".

Podes soñar o que queiras? .

Mark Blagorve, psicólogo da Universidade de Swansea e especialista en soños e estados de consciencia, dános as claves para dirixir os nosos soños: "O primeiro é preguntarnos cando estamos conscientes: estou esperto ou estou a soñar? Co tempo, e despois dalgunhas semanas deste adestramento, poderasche facer esta pregunta en soños. Ao principio dirás que estás esperto, que é a resposta equivocada, pero outras veces darasche conta de que é un soño, e nese momento quizá poidas controlar o argumento. Os soños lúcidos ás veces ocorren de modo espontáneo, e outras só a partir de que a persoa sabe que é posible ter este tipo de fantasías".

Por que sentes frío ou dor mentres dormes?.

Atópasche no alto dunha montaña. Non só ves a paisaxe que che rodea, tamén sentes o frío, o tacto rugoso da pedra e aínda o vento... Como é posible se estás a soñar? A realidade é que "o cerebro garda toda a información que aprendemos mentres estamos espertos", asegura Eduardo Estivill. "Estas sensacións son almacenadas en áreas do cerebro aínda descoñecidas, pero durante as fantasías podemos lembrar sensacións vividas, tanto físicas como psíquicas."
Pero non só da memoria vive o soño. "As sensacións de frio ou dor danse", aclara Xullo Fernández Mendoza, "porque o organismo non está inactivo durante o soño, non está pechado ao exterior, mesmo durante o soño profundo hai microestados nos que se procesa información tanto interna como externa".

Poden lerchos e implantarchos?.

"Dentro de dúas décadas seremos capaces de ler os soños das persoas. Ao mesmo tempo que os están vivindo". Quen asegura isto, é Jack Gallant, psicólogo do departamento de Neurociencias da Universidade de Berkeley e un dos 10 expertos en soño entrevistados para este Dossier.
Actualmente, Gallant está a traballar nun software que rexistra e compara a actividade cerebral dun voluntario ao observar diferentes fotografías. Logo, un escáner estuda o seu cerebro mentres se lle mostra unha das imaxes. O programa logra deducir que foto está a ver grazas á súa actividade cerebral.
Basicamente, o traballo consiste en descubrir que sucede no noso cerebro cando vemos a cor verde, a area, unha mazá ou cando pensamos en voar. Cada un destes xestos podería asociarse a un tipo de actividade cerebral específica, e se, ao durmir, o software detecta eses patróns, saberemos que está a soñar a persoa.
O seguinte descubrimento, sorprendente e inesperado, é que o cerebro dun recentemente nado, cando dorme, utiliza os soños para aprender a mover o seu corpo. Si, tal e como soa. Así o asegura, desde Suecia, Jens Schouenborg, neurocientífico da Universidade de Lund.
"Cando naceu a miña filla menor, levala á cama converteuse nunha tarefa titánica. Polo menos ata que cumpriu un ano", sinala Lund. "Por iso, adoitaba deitarme ao seu lado ata que se durmise. Sabía cando estaba totalmente durmida porque os seus músculos empezaban a palpitar. Despois de moitas noites, deime conta de que ese tremor dos músculos seguía un patrón. Así foi como se me ocorreu a idea de que este movemento involuntario tivese un propósito. E comecei o experimento." O experimento ao que se refire podería ser a resposta a un dos enigmas máis huidizos da ciencia: para que durmimos?
Schouenborg e o seu equipo de investigación estudaron durante dez anos dous grupos de ratas de menos de dúas semanas de vida mentres durmían. Na súa contorna natural, en plena noite, as ratas moven a cola de dereita a esquerda; trátase dun movemento involuntario que lles permite tocar a outro membro da camada. O contacto achégalles seguridade, algo similar ao que sucede cando os nosos fillos piden durmir connosco.
Este científico sueco dividiu as ratas en dous grupos: a un deles sopráballes aire dirixido á beira esquerdo da cola cando a movían cara á dereita, e viceversa, mentres que o outro grupo recibía o aire de forma coherente. Ás dúas horas, as ratas do primeiro grupo empezaron a mostrar un estraño reflexo: se lles achegaban un láser á beira esquerdo da cola, movíana cara á fonte de calor, e non a apartaban, como sería lóxico.
Segundo Schouenborg: "Nun sistema nervioso recentemente formado, leste podería ser o mecanismo que constrúe as canles nerviosas desde a medula espinal cara aos músculos, de modo que no futuro o cerebro recoñeza o camiño exacto para controlar determinados movementos en vixilia". Cando nacemos, soñar ensínanos a movernos.